Kesinleşmiş bir mahkeme kararı ile cezaevinde hapis cezası yatmak sorunda olan kişinin, cezaevinde ne kadar kalması gerektiği, cezaevinden çıktıktan sonra sırasıyla; denetimli serbestlik süresinin, şartla tahliye süresinin ve bihakkın tahliye süresinin ne kadar olduğu hesaplasına infaz hesaplama, yatar hesaplma veya teknik adıyla müddetname hesaplama denmektedir.
Hükmedilen hapis cezalarının, tamamı ceza siyaseti gereği infaz edilmez. Verilen hapis cezasının tamamının infaz edilmememsinin nedeni, suçlunun kendisine ödül olarak verilen tahliye hakkı ile suç işleme iradesinden arındırma, ıslah etmeye amacıyladır.
Hapis cezasının hepsinin infaz edilmemesi için önceden sadece şartla tahliye müesessi varken, ceza infaz hukukundaki gelişmelerin etkisiyle denetimli serbestlik müessesesi de getirilmiştir
Dikkat: Bu modüldeki hesaplama sadece bilgilendirme amaçlıdır. Yatar süre hesaplaması, ne zaman denetimli serbestlige ayrılacağınız bir çok faktöre göre değişmektedir : Denetimli serbestlik ve şartla tahliye tarihleriniz; 1- hangi tarihte suç işlediğiniz, 2- Suç işlediğiniz tarihteki yaşınız, 3- Şuandaki yaşınız, 4- Kadın ve üç yaşından küçük çocuğunuzun olup olmaması, 5- Suçun niteliği, 6- Mükerrer olup/olmama, mükerrirseniz 2. kez mükerrir olup olmadığınız 7- bu suçtan cezaevinde yatarken firar edip/etmeme 8- Suç tarihindeki infaz kanunu, 9- Hapis cezasının infaz edileceği tarihteki ve ara süredeki infaz kanunu......gibi bir çok seçeneğe göre değişmektedir. .
İnfaz hesaplama yapılırken yatar süre hesabında, öncelikle verilen cezanın yarısı indirilir. bu yarı kısım şartla tahliye süresidir. Kesinleşen kararda 2 yıl hapis cezası verilmiş ise , bu cezanın 1/2'si olan 1 yıllık süre şartla tahliye süresi olup cezaevine girildiği tarihten 1 yıl sonra şartla tahliye edilinir.
Şartla tahliye süresine 1 yıla kala da şartları var ise denetimli serbeslik ile cezaevinden şartla tahliye öncesinde tahliye olunur. 2 yıllık hapis cezası örneğimizden hareketle 2 yıl hapis cezasının 1/2'si olan 1 yıl içinde şartla tahliye edilecek bir kişi şartla tahliye 1 yıl kala da denetimli serbetliğe ayrılması gerektiğinden denetim serbestlik kararı verilinceye kadar geçecek süre olan toplamda 3 güne yakın bir süre cezaevinde kalıp tahliye olacaktır
Kesinleşen karardaki sonuç hapis cezası süresinin 3 yıl olduğu örnekte ise, bu cezanın 1/2'si olan 1 yıl 6 ay 2 günlük (2 günlük süre yıl hesaplamasının gün üzerinden yapılması nedeniyledir) sonra şartla tahliye edilebielcektir.
Şartla tahliyeden önce tahliye olma imkanı veren denetimli serbestlikten faydalanma şartları var ise; denetimli serbetlikten faydalanarak şartla tahliyeye kadar cezaevinde yatılması gereken 1 yıllık süre denetimli serbestlik süresi olarak dışarda geçirileceğinden şartla tahliye tarihinden 1 yıl önce tahliye olunabilir. Tüm bunlara göre 3 yıl hapis cezası alan biri şartları var ise 6 ay 2 gün sonra cezaevinden tahliye edilir. Bu kişinin 01.01.2021 tarihinde cezaevine girdiğini düşünür isek 02.7.2021 tarihinde koşulları taşıyor ise denetimli serbestlik ile tahliye olabilir. 02.7.2022 tarihinde koşullu salıverilir, 01.1.2024 tarihinde bihakkın tahliye edilir.
Bir suça ilişkin ceza hükmü kurulurken, o suçun düzenlendiği kununun ceza maddesindeki alt ve üst sınırlar içinde hakim temel cezayı belirledikten sonra cezanın artırılması (hırsızlık suçunun geceleyin işlenmesi ..gibi) azaltılması (tahrik altında yaralama suçunun işlenmesi...gibi) gereken hususlar uygulandıktan sonda "NETİCETEN" şeklinde genelde yazılı olan ceza miktarı sonuç cezadır.
5275. Sayılı İnfaz Kanununun 105/A maddesi gereğince Denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazı için koşullar şu şekilde:
1)Koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalınması 2) iyi hâlli olmak 3) Mahkumun talebi 4) Açık cezaevine ayrılma koşullarını taşıyor olmak
Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği geerğince bu sorunun cevabının iki ana kategorik duruma göre ayrı ayrıdır.
1) Kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanların, 2) Taksirli suçlardan toplam beş yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanların, 3) Adlî para cezası hapis cezasına çevrilenlerin, 4) 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutulanların, ve de 5) Terör suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar dışında şuç işlemiş olmak;
1) Toplam cezanın on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve yukarı olanlar ise onda birini kurumlarda infaz edip, iyi hâlli olan ve koşullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalmak, 2) Müebbet hapis cezasına mahkum olup, koşullu salıverilme tarihine beş yıl veya daha az süre kalmak, 3) Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar veya diğer kapalı kurumların yüksek güvenlikli bölümlerinde infaz edilenlerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda iyi hâlli olarak geçiren ve koşullu salıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalmak, 4) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 142, 148, 149, 188 ve 190 ıncı maddeleri ile 1/3/1926 tarihli ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 403, 404, 491/3-4, 492, 493, 494, 495, 496, 497, 498 ve 499 uncu maddelerinden mahkûm olanların koşullu salıverilme tarihine beş yıldan az süre kalması, 5) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102 ve 103 üncü maddeleri ile eşe karşı işlenen 82/1-d, 86/3-a ve 96/2-b maddeleri ve 1/3/1926 tarihli ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 414, 416/1, 418/1 maddeleri ile eşe karşı işlenen 449/1, 456 ve 457/1 maddelerinden mahkûm olanların koşullu salıverilme tarihine üç yıldan az süre kalması, 6) 29/7/2003 tarihli ve 4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu, 30/7/1999 tarihli ve mülga 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanununun 14 üncü maddesi ve 5237 sayılı Kanunun 221 inci maddesinden yararlananların koşullu salıverilme tarihine iki yıldan az süre kalması, 7) Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup, mensup oldukları örgütten ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilenlerin koşullu salıverilme tarihine bir yıldan az süre kalması, şartı aranır.
Cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına, ceza infaz kurumu idaresince hazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, hükmün infazına ilişkin işlemleri yapan Cumhuriyet başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimi tarafından karar verilebilir.
Şartla tahliye süresinden 1 yıl önce tahliye imkanı sağlan denetimli serbestilik süresinden ;
a) Sıfır-altı yaş grubunda çocuğu bulunan kadın hükümlüler iki yıl
b) Maruz kaldıkları ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyen hükümlüler, üç yıl
süre ile diğer şartları da taşımaları hâlinde yararlanabilirler.